Có 1 bài hát trẻ con mà mỗi lần nghe trên radio tôi cứ rưng rưng nuốt lấy từng lời. Bởi từ lời thơ đến nhạc điệu đều vô cùng trong sáng và hơn thế còn tha thiết tình cảm đến vô cùng. Nghe cứ thương thương tội tội cho cả cô lẫn trò. Những lời thơ cứ da diết ngân nga:

Trường của em be bé
Nằm ở giữa rừng cây
Cô giáo em tre trẻ
Dạy em hát rất hay

Rồi những câu này nữa, sao mà hay sao mà yêu đến thế:

Hôm nay mẹ lên nương
Một mình em tới lớp

Chim đùa theo trong lá
Cá dưới khe thì thào
Hương rừng chen hương cốm
Em tới trường hương theo

Chẳng thế mà mỗi lần có dịp đi karaoké là tôi lại lật tìm cho bằng được Đi học để hát dù mọi người có cười chê gì cũng mặc. Ấy vậy mà khi thấy nhạc nổi lên và tôi cất lời thì có bao nhiêu người trong phòng, mà thường là không dưới chục người cùng đồng thanh hòa theo, làm át luôn cả giọng ca... bất tử của người tìm.

Một điều rất đặc biệt: tác giả phần lời của Đi học là một anh bộ đội đã trở thành liệt sĩ thời chống Mĩ tên Hoàng Minh Chính. Nhân đây không thể không kể thêm câu chuyện rất xúc động về Hoàng Minh Chính mà không phải là ai cũng biết.

Nhà thơ Định Hải, cựu biên tập viên NXB Kim Đồng kể lại:
Vào khoảng năm 1969 trên đường đi vào Nam đánh giặc, người lính trẻ Hoàng Minh Chính tranh thủ ghé qua NXB Kim Đồng và đưa cho Định Hải một cuốn vở học trò với những bài thơ khá dày dặn do anh sáng ác. Trong cả tập thơ đó Định Hải đọc được những câu thơ trong trẻo của bài thơ Đi học. Đây là bài thơ có ý thơ rất hay dù câu chữ còn cầu kì, thô ráp. Biên tập viên Định Hải quyết định chọn và biên tập bài thơ đó. Theo trí nhớ (không hoàn toàn chính xác) của nhà thơ Định Hải thì bài thơ “Đi học” ban đầu có 6 khổ viết theo thể ngũ ngôn như sau:

ĐI HỌC

Hoàng Minh Chính

Cọ xòe ô che nắng
Râm mát đường em đi
Hương rừng thơm đồi vắng
Nước suối trong thầm thì

Hôm qua em tới trường
Mẹ dắt tay từng bước
Hôm nay mẹ lên nương
Một mình em tới lớp

Đường xa em đi về
Có chim reo trong lá
Có nước chảy dưới khe
Thì thào như tiếng mẹ

Dù bom rơi đạn nổ
Em vẫn học vẫn hành
Vẫn ngắm màu cờ đỏ
Rạo rực giữa rừng xanh

Trường của em be bé
Nằm lặng dưới dặng cây
Chiến hào chạy giữa lớp
Chẳng sợ gì máy bay

Cô giáo em tre trẻ
Dạy em hát rất hay
Mũ rơm thơm em đội
Hương cốm chen hương rừng

Mỗi lần em tới lớp
Là một lần lớn thêm

Bút tích bản thảo Đi học của Hoàng Minh Chính

Sau khi đọc xong và suy nghĩ nhiều ngày, biên tập viên Định Hải quyết định sửa lại đôi chỗ nên bài thơ chỉ còn lại năm khổ. Tuy nhiên không hiểu sao khi in vào trong SGK Tiếng Việt lớp 2 cho học trò học, người ta lại "xén" đi 2 khổ, chỉ còn thế này:

ĐI HỌC
Minh Chính

Hôm qua em tới trường
Mẹ dắt tay từng bước
Hôm nay mẹ lên nương
Một mình em tới lớp

Trường của em be bé
Nằm lặng giữa rừng cây
Cô giáo em tre trẻ
Dạy em hát rất hay

Hương rừng thơm đồi vắng
Nước suối trong thầm thì
Cọ xòe ô che nắng
Râm mát đường em đi.
(Từ SGK lớp 2)

Bài thơ “Đi học” sau khi được biên tập, Định Hải đã đưa vào một tuyển tập thơ cho thiếu nhi nhưng nếu để in vào sách mà để tên tác giả là Hoàng Minh Chính thì “nhạy cảm” quá bởi lẽ lúc bấy giờ nước mình đang có vụ liên quan đến chính trị của một ông cũng có tên là Hoàng Minh Chính, nguyên viện trưởng Viện triết học. Thế nên, Định Hải mới nói với Hoàng Minh Chính Đi học rằng, nếu in bài thơ này thì sẽ phải bỏ họ Hoàng đi chỉ để tên tác giả là Minh Chính vì sợ vụ “xét lại” ông Chính “chính trị” sẽ làm anh gặp phiền phức vì tên trùng nhau. Anh lính Hoàng Minh Chính khi đó còn rất trẻ, rất thật thà nói: Vâng, làm thế nào thì tùy ở anh, có gì anh sửa giúp em. Và, bài thơ “Đi học” lần đầu tiên đến với bạn đọc và cũng là mãi mãi với tên tác giả là Minh Chính là do vậy.

Sau cuộc nói chuyện ấy Định Hải có dặn dò Minh Chính ngay sau khi vào Nam thì viết thư báo cho Nxb Kim Đồng và Định Hải biết tình hình cũng như cho địa chỉ, hòm thư để sau khi sách in ra còn biết đường gửi vào. Nhưng một tháng, hai tháng rồi hàng năm trời vẫn không có tin tức gì. Mãi sau này Định Hải mới biết, người chiến sĩ trẻ ấy vào tháng 3 năm 1970 đã mãi mãi nằm lại chiến trường Quảng Trị ở tuổi 26 để trở thành liệt sĩ mà không hề biết rằng bài thơ của mình đã được in trong tập, đã nằm trong sách giáo khoa lớp 2 và đã được phổ nhạc để sống mãi đến bây giờ... làm thổn thức bao con tim mỗi khi bài hát của anh được cất lên.

Sau này, nhà thơ Đặng Hiển trong một tập thơ của mình đã làm một bài thơ kể về việc nhà thơ Định Hải “phát hiện” bài thơ “Đi học” của Hoàng Minh Chính có những câu thơ như thế này:

“Có một chiến sĩ trẻ
Rất yêu thơ và tuổi thơ
Sổ tay anh ấp ủ
Nhiều bài thơ chưa “công bố” bao giờ
Một buổi trên đường ra mặt trận
Hành quân qua thủ đô
Anh tranh thủ chạy vào tòa báo
Rụt rè đưa bài thơ
Nhà thơ biên tập viên
Bắt tay người chiến sĩ
Quên không hỏi hòm thư
Chỉ đoán người Phú Thọ
Vì trong thơ có “lá cọ xòe ô”
“che đường em đi học”
Khi bài thơ được đăng
Nhà thơ cứ băn khoăn
Không biết ngoài mặt trận
Chiến sĩ có biết tin này chăng?
…

Chỉ một bài thơ nhỏ cho trẻ con mà ai cũng nhớ ai cũng thuộc. Còn hơn làm hàng ngàn bài mà không ai thuộc lấy một câu. Đó là nhà thơ chiến sĩ Hoàng Minh Chính.

Người phổ nhạc là Bùi Đình Thảo đã thật tài tình khi những nốt nhạc bài hát ngân rung lên là cứ như hiện lên trước mắt mọi người về một ngôi trường tiểu học nho nhỏ nghiêng nghiêng nép bên một vùng gò đồi trung du xập xòe lá cọ. Những học trò nhỏ dễ thương với chỉ một cô giáo nhỏ cũng dễ thương không kém.

Nếu tôi mà bỗng nhiên được một phép màu nào đó ngồi vào ghế bộ trưởng giáo dục, sẽ ngay lập tức kí quyết định tặng giải thưởng lớn cho tác giả của Đi học.

Giá mà lúc này tôi được dạy một lũ học trò lớp 2 để kể cho các trò rất nhỏ nghe về câu chuyện Đi học này nhỉ.

Chưa ai viết về cô giáo và học trò vùng cao ở Việt Nam này hay như thế.

Hương rừng thơm đồi vắng
Nước suối trong thầm thì
Cọ xòe ô che nắng
Râm mát đường em đi

Hôm qua em đến trường
Mẹ dắt tay từng bước
Hôm nay mẹ lên nương
Một mình em tới lớp

Chim đùa theo trong lá
Cá dưới khe thì thào
Hương rừng chen hương cốm
Em tới trường hương theo

Trường của em be bé
Nằm ở giữa rừng cây
Cô giáo em tre trẻ
Dạy em hát rất hay

Hương rừng thơm đồi vắng
Nước suối trong thầm thì
Cọ xòe ô che nắng
Râm mát đường em đi

Hôm qua em đến trường
Mẹ dắt tay từng bước
Hôm nay mẹ lên nương
Một mình em tới lớp

Hương rừng thơm đồi vắng
Nước suối trong thầm thì
Cọ xòe ô che nắng
Râm mát đường em đi

Nghe ĐI HỌC ở đây:

http://www.youtube.com/watch?v=UEAMl98-y3E

Và cùng hát: Đi Học
Ca sĩ: Anh Khang; Quang Thắng
Sáng tác: Bùi Đình Thảo; Lời: Minh Chính

Cọ xoè ô che nắng, râm mát đường em... đi...

Hôm qua em tới trường, mẹ dắt tay từng bước... ớơ...
Hôm nay mẹ lên nương, một mình em tới lớp
Hương rừng thơm đồi vắng, nước suối trong thầm thì
Cọ xoè ô che nắng, râm mát đường em đi.

Hôm qua em tới trường, mẹ dắt tay từng bước... ớơ...
Hôm nay mẹ lên nương, một mình em tới lớp
Hương rừng thơm đồi vắng, nước suối trong thầm thì
Cọ xoè ô che nắng, râm mát đường em đi.

Trường của em be bé, nằm lặng giữa rừng xanh... áa
Cô giáo em tre trẻ, dạy em hát rất hay
Hương rừng chen đường cũng, cá dưới khe thầm thì
Cọ xoè ô che nắng, râm mát đường em đi

Hôm qua em tới trường, mẹ dắt tay từng bước... ớơ...
Hôm nay mẹ lên nương, một mình em tới lớp
Hương rừng thơm đồi vắng, nước suối trong thầm thì
Cọ xoè ô che nắng, râm mát đường em đi.

Hôm qua em tới trường, mẹ dắt tay từng bước... ớơ...
Hôm nay mẹ lên nương, một mình em tới lớp
Hương rừng thơm đồi vắng, nước suối trong thầm thì
Cọ xoè ô che nắng, râm mát đường em đi.

Trường của em be bé, nằm lặng giữa rừng xanh... áa
Cô giáo em tre trẻ, dạy em hát rất hay
Hương rừng chen hương cốm, cá dưới khe thầm thì
Cọ xoè ô che nắng, râm mát đường em đi
Cọ xoè ô che nắng, râm mát đường em đi
Cọ xoè ô che nắng, râm mát đường... em... em đi...