Kì thi lại đến

                                              Truyện ngắn của Lê Quang Phương

1

  Chủ tịch hội đồng thi tốt nghiệp trung học phổ thông là cái chức vụ chỉ tồn tại một tuần. Chỉ một tuần thôi nhưng mà vui đáo để.

 Những lần đầu đảm nhiệm chức trách này, Lê Minh Chức, Hiệu trưởng trường Trung học Xuân Tươi I, hăm hở bồn chồn, vừa thích vừa lo. Thích cái cảm giác oai oai có chút vinh quang. Lo nhiệm vụ nặng nề của việc tổ chức một kì thi mà cứ mỗi năm lại có một quy chế mới ban hành. Cái cảm giác oai oai của ông chủ tịch hội đồng thi chỉ phút mốt tan biến. Còn nỗi lo cứ đeo đẳng. Lo quá hóa sợ. Sợ quá hóa ghét. Ghét nhưng vẫn phải làm.

 Phần lớn hiệu trưởng khôn ngoan đều muốn tránh làm thi. “Quyền rơm vạ đá” – “Tai bay vạ gió” – “Ôm rơm nặng bụng” – “Lo sao khỏi trách đếch cần thưởng khen”.

 Loại hiệu trưởng khôn lỏi thì muốn kiếm chác qua kì thi. .                      

 Bây giờ nói đến thi là Lê Minh Chức kinh hãi. Không phải chỉ một lần ông suýt “bỏ mạng”, mà còn bao phen gần tắc tử.  “Bỏ mạng” hoặc “tắc tử”  là cách nói cửa miệng của các hiệu trưởng khi gặp sự cố trong việc làm thi.

2

 Kỳ thi tốt nghiệp khóa ấy, Lê Minh Chức làm chủ tịch tại hội đồng thi Thiên Sơn II. Khi đó ngành giáo dục tỉnh Thiên Thanh bắt đầu phát động công cuộc “trị bệnh thành tích như nói không với ung thư”! Lê Minh Chức hăm hở và cương quyết không làm gì tiêu cực trong thi cử. Ông dại dột làm thật chứ không làm kiểu nói mồm cho điệu đà văn vẻ như cái khẩu hiệu “ nói không  ...”.  “ Cái loại khẩu hiệu ấy chỉ khuyên người ta nói, chứ không bảo người ta làm.” ông bảo vậy. Buổi thi thứ nhât ông rẹt đúng “quy lát”. Quy chế thi của Bộ, Lê Minh Chức xem tựa Thái Sơn, ông đem đặt trước giám thị và thí sinh. Không khí trường thi im lìm và lạnh lẽo như nhà có đám tang người chết trẻ. Buổi trưa đó ông chờ mãi không có ai mời đi ăn cơm. Đến gần giờ thi buổi chiều ông mới nghe tiếng gọi : “ Chủ tịch có định đi ăn không. Nhanh lên cho người ta còn dọn”.

 Đói một bữa đâu chết. Thi quan trọng hơn ăn. Trưa đó ông nhịn. Nhịn luôn cả cái trịch thượng xếch mé của tiếng gọi  

 Buổi thi chiều, Chủ tịch Lê Minh Chức vẫn cứ để cái bóng “ Thái Sơn” trước mắt mọi người. Vừa bước xuống sân trường, ông đã bị một hòn đá bay vào đầu. Chuyện này các hiệu trưởng hay gọi là củ đậu bay. May mà củ đậu bay không trúng vào gáy.  Nếu trúng thì “tắc tử” thật chứ không phải đùa.    

 Giám thị là giáo viên trường Xuân Tươi I. Thấy Hiệu trưởng của họ ra dáng “anh hùng tuẫn đạo” bị củ đậu bay thăm hỏi vào đầu mà bực thay cho cái ngu dại của ông. Họ có cách âm thầm bảo vệ hiệu trưởng của mình.. Cách gì thì chỉ họ mới biết. Thí sinh làm bài trơn tru. Không khí trường thi được cải thiện. Cơm mời chủ tịch không những đúng giờ mà còn hậu hơn, có cả rượu mật vịt. Tay phục vụ cứ cam đoan đó là mật gấu chó chứ không phải gấu lợn: “ Chủ tịch cứ cạn vài chén rồi bôi một ít vào đầu là khỏi u bứu ngay. Về nhà phu nhân chủ tịch thơm cho mấy thơm nữa là ổn”.

 Lần ấy, tổng kết kì thi ông được Giám đốc Sở Giáo dục biểu dương (không rõ thật hay lởm ) về thành tích bị củ đậu bay nhưng vẫn làm thi bình thường, đúng quy chế. Riêng cánh hiệu trưởng thì nháy mắt đểu với ông  Họ gọi ông là “Chức Củ Đậu” sau khi biết thêm về chuyện mật gấu vịt.

3

  Kì thi tốt nghiệp khóa nọ, Hiêu trưởng Lê Minh Chức làm chủ tịch tại hội đồng thi Châu Thường. Trường Châu Thường nằm bên thượng lưu dòng Châu Giang trong xanh lắm thác nhiều gềnh. Bàu trời lồng lộng cao để lộ đỉnh  núi Pù Dinh quanh năm choàng mây trắng xóa. Người Châu Thường gồm bốn dân tộc anh em Thái, Mường, Kinh, Thổ, có tấm lòng hiếu chiều khách và cái bụng ưa chuyện thật thà. Cảnh đẹp người tốt làm cho chủ tịch Chức tươi vui được đôi ba phần. Trong cái ngặt nghèo bức bách của thi cử có được tí niềm vui để giải tỏa tâm lý căng thẳng là quý lắm.

   Ngày mai thi, đêm nay ông được chiêu đãi rượu mật tay gấu đấu lẫn với mật dái dê cùng đồ nhắm là quả này này thái lát kẹp với thịt tê tê nướng. Góp phần vào đưa cay còn có thịt sơn dương luộc và món măng chua cá chày mắt tím. Mật và tay gấu thật chứ không phải mật vịt. “Người dân tộc chúng em thật lắm. Thầy uống vào đêm nay thấy hiệu quả liền à. Thịt tê tê với thịt sơn dương nếu làm chủ tịch cường lên thì chúng em dẫn khuôn về cho thầy đúc gạch à”.

 Đêm ấy chủ tịch Chức thấy sung sức lạ. Có tiếng gõ cửa. Tưởng nói chơi, đâu ngờ “khuôn gạch” đến thật. Một sơn nữ gõ cửa phòng chủ tịch mang theo hương núi rừng của miền đất lạ. Ông nhớ các Hiệu trưởng hay thầm thì khoái trá mỗi khi gặp nhau, rằng có chủ tịch nọ, qua sáu đêm làm thi đúc sáu khuôn gạch khác nhau và phải trả nợ sáu đề thi của sáu môn. Cứ mỗi sự kiện làm thi được gắn với một biệt danh cho chủ tịch hội đồng. Tay Hiệu trưởng ấy được gọi là ông Sáu Khuôn.

  Đêm đó đang cường dương, nghe tiếng gõ cửa của khuôn gạch, đáng lý phải cường hơn nhưng Chức Củ Đậu lại ỉu xìu. Ông run sợ ôm bộ đề thi vẫn giữ nguyên niêm phong, trùm chăn lại giữa đêm hè, mặc tiếng gọi ngọt ngào bên ngoài vọng vào: “Anh chủ tịch à, em đây”.

 Sáng hôm sau, và từ đó trở đi, Chủ tịch Chức không còn thấy cảnh đẹp người tốt nữa. Ông vẫn nêu cao tinh thần cảnh giác với tất cả mọi người. Giữ cho bộ đề thi còn nguyên niêm để trình hội đồng. Giữ đề thi không bị mất cướp, không bị lộ là tiền đề thành công của một kì thi. Đêm ấy ý thức trách nhiệm của Chủ tịch Chức đã đánh bại chiêu trò rượu mật tay gấu đấu lẫn với mật và dái dê. Thắng trận đầu rồi nhưng mà ông vẫn có cảm giác chưa an toàn, sờ sợ thế nào đó.

  Sở Giáo dục Thanh Thiên triêu tập các hiêu trưởng rút kinh nghiệm làm thi. Bà Cầm Diệu Kỳ, Hiệu trư­­ởng trường Trung học Châu Thường được hội nghị vỗ tay nhiệt liệt. Cầm Diệu Kỳ nói:

 - Tôi nhắc nhở giáo viên của mình phải cẩn thận khi h­ướng dẫn học sinh điền các thông tin và trả lời vào phiếu trắc nghiệm bài thi tốt nghiệp. Không hướng dẫn cẩn thận là hắn làm sai liền đó mà. Hắn ngu lắm tê. Phải dậm chân một cái này. Tay gõ bàn ba cái này. Cốc cốc cốc, các em chú ý đây. Cầm bút chì lên nhé. Ghi số báo danh này. Tô đen thế “lày” này. Ghi mã đề thế “lày” này. Lại bôi đen “lữa lày”. Khi làm bài, mỗi câu có bốn phương án trả lời là bốn cái lỗ tròn tròn đó. Chắc cái lỗ nào đúng thì chọc vào đó mà bôi. Chọc vừa thôi không có hắn rách đi. Câu nào không chắc biết thì nhìn phư­­ơng án nào nhiều chữ nhất thì chọc. Chú ý phương án D “tất cả các ý trên” là ph­­ương án đúng, chọc vào đó mà bôi. Phải tính toán thì cho qua. Còn thì giờ thì thích chọc vào chỗ nào thì chọc...”

 Chờ cho ngớt tiếng vỗ tay, Cầm Diệu Kỳ nói tiếp:

- Việc dạy thì sao? Chúng tôi cố gắng, cố gắng, cố gắng  để đâu được chín sáu phần trăm tốt nghiệp là tốt, tốt, tốt. Chúng tôi đã thực hiện nói không với tiêu cực trong thi cử. Đậu được tốt nghiệp chừng ấy là đồng bào thiểu số chúng tôi mừng lắm rồi. Bọn học trò ấy nếu mà đậu thấp thì lớp 10 và 11 chúng nó bỏ học ngay. Làm thi tốt tốt tốt.

 Hiệu trưởng Cầm Diêu Kỳ dứt lời. Hội nghị không những hoan hô nồng nhiệt mà còn có nhiều người đứng dậy bắt tay bà ta. Hơn ai hết các hiệu trưởng hiểu chuyện thật của thi cử. Một số lại nháy mắt với Hiêu trưởng Lê Minh Chức. Có người xoa lưng ông. có người xoa đầu ông. Có vị lại dùng hai ngón tay trỏ móc vào nhau cùng nụ cười nửa miệng trước mặt Chức Củ Đậu. Những cử chỉ ấy như ngầm nói với ông là chúng mình biết tỏng cái chuyện đúc gạch rồi, vì tụi mình vẫn đi làm thi vùng sơn cước   

 Chức bị oan rồi. Rõ ràng là ông không đúc gạch. Đề thi hoàn toàn không bị lộ.

 Hiệu trưởng Chức đâu biết rằng, thời gian làm thi trên Châu Thường là những ngày bị hù dọa bởi mẹo tung hỏa mù của cánh nhân viên phục vụ thi. “ Chúng em không lấy trộm, lấy cắp đề thi đâu à. Chúng em chỉ mượn thôi à”. Nỗi lo mất đề, lộ đề và mất bài thi làm ông thấp thỏm, tự mình giam lỏng mình bên cạnh bộ đề và bài làm đã thu của thí sinh. Viêc thí sinh làm bài ra sao ông giao cho phó chủ tịch. Ma ăn cỗ chỗ nào ông đâu biết. Phó chủ tịch có đúc gạch hay không ông cũng biết đâu. Kết quả đậu tốt nghiệp thì như bà Cầm Diệu Kỳ đã nói. 

4

 Kì thi năm trước Hiệu trưởng Chức được điều về làm chủ tịch hội đồng thi Hoàng Thiên. Xe đưa ông đi lấy đề thi, có công an bảo vệ. Xe đón ông về khách sạn sang nhất huyện Hoàng Thiên dự chiêu đãi của trường sở tại. Người ta một thưa hai dạ với ông. Nể quá nhưng mà quen rồi, mặc. Bộ đề thi đựng trong bì được vòng tay ông ôm giữ khư khư như khỉ mẹ ôm con trên cây nhìn trăn vặn mình dưới đất. Rượu đặc sản Chi Nê nức tiếng ông chỉ nhấp môi. Món ăn không gọi là sơn hào hải vị mà là đặc sản rừng biển ông cũng không năng gắp. Ông cương quyết chống tiêu cực. Cương quyết không làm gì tiêu cực trong thi cử chứ đâu chỉ nói suông.

 “Quy chế của bộ chớ có xem thường”, đấy là lời ông nhấn mạnh nhằm quán triệt giám thi và những người làm thi trong hội đồng.

 Môn thi thứ nhất. Giám thị sợ chủ tịch. Thanh tra nể chủ tịch. Nhân viên phục vụ phát hoảng mỗi khi lăm le lấy đề thi liền bị chủ tịch phát hiện đe nẹt kịp thời. Công an mắm môi nhìn chu tịch Chỉ đạo thi liếc xéo chủ tịch.. Thí sinh thì chết khiếp trong phòng thi bởi “ thằng chủ tịch ni ác lắm” (lời thí sinh kháo nhau).

 Môn thi thứ hai. Sau loạt tiếng dô hò là một đoạn tường rào đổ ập rung chuyển mặt đất sân trường. Hàng trăm người ùa vào, xông lên phòng thi. Kẻ hỏi thăm, người động viên con cháu thi cho tốt. Cả chục đề thi đã được tuồn ra ngoài. Vài nhân viên bảo vệ không ngăn được sức mạnh của trăm ngàn ngừời

 Nghe tiếng tường đổ, Chủ tịch Lê Minh Chức giật mình hốt hoảng ù té chạy. Chức chạy từ phòng chủ tịch, nơi cất giữ đề và bài làm, ra nơi tường đổ. Chạy gần đến nơi, ông nhớ cửa phòng chưa khóa nên chạy quay trở lai. Khóa phòng xong ông chạy vội ra. Mặt Chủ tịch Chức cắt không còn hột máu. Gần đến bức tường đổ ông lại nhớ chưa rút chìa khóa khỏi ổ. Chạy về rút chìa khóa xong, ông lại chạy đi. Như cái đèn cù. Tít mù ông chạy. Va vấp cả vào người với người. Rõ ràng là tường đổ. Ông chạy vào nhìn cửa (kiểm tra) phòng chủ tịch. Vẫn khóa. Ông chạy lên phòng thi. Các phòng thi ồn ào như chợ chiều. Ông chạy. Định chạy lại chỗ mấy đồng chí công an đang giơ tay cản đám đông nhưng ông lại thôi. Chạy vào bàn điện thoại ông alô tới các ban chỉ đạo thi huyện và tỉnh:

  - Tôi ...tôi... A- lô-xô đổ tường....Cướp... cướp đề. Hội đồng thi... vâng vâng dạ da.

  Tường đổ thật. Đúng rồi. Do xây kém chất lượng, Vữa là vôi trộn cat không có ciment, trâu bò đi qua cọ mình vào tường nên tường đổ.

 Cướp đề, lấy đề, tuồn đề ra ngoài, làm lộ đề thi? Việc này Chức Củ Đậu phải giải trình, phải chứng minh cho được. Nếu không chứng minh được thì Chức phải rut lại báo cáo. Ba tháng hè Chức được mời lên gọi xuống- Hết Sở đến tỉnh - Hết công an đến thanh tra.- Chỉ đạo thi của huyện dọa ông - Chỉ đạo thi của tỉnh cáu ông - Chỉ đạo thi của sở nẹt ông - An ninh nheo mắt lạnh mặt nhìn ông (khiếp) - Có kẻ còn tung tin tống tiền và đe dọa.

  Lo. Sợ. Ghét. Dị ứng với chuyện làm thi khiến Lê Minh Chức suy kiệt về tinh thần và thể xác. “Vạ Đá” đã đập vào đầu ông. Lê Minh Chức không còn là Lê Minh Chức nữa. Làng giáo dục Thiên Thanh gọi ông là Ngu Củ Đậu. Mất cả họ lẫn tên. Thân bại danh liệt. Có sự cố trong làm thi mà báo cáo toáng lên là ngu thật, thậm ngu. Có người đưa tin với Ngu Củ Đậu là người ta đang xem xột hỡnh thức kỷ luật nào cho phự hợp với tội vu khống cho nhân dân cướp đề và xô đổ tường. Đưa tin hay là tống tiền!? Ban chỉ đạo thi huyện Hoàng Thiên đang gấp rút hoàn thiện hồ sơ vụ việc theo chiều hướng dân không xô đổ tường, đề không bị lộ bằng bất cứ hình thức nào. Mục đích là để lấy lại uy tín cho ngành và cho nhân dân.

 Nằm trên giừơng bệnh, Lê Minh Chức tự vấn: “ Mình có phải là anh hùng rơm không? Phúc chu thủy tín dân do thủy. (Lật thuyền mới chịu tin rằng dân như nước). ở đây ví thế nào nhỉ? Sập tường mới biết dân như gió bão. Than ôi! Thân phận bèo bọt lẻ loi mà làm bộ anh hùng chống lại tiêu cực. Cái chức chủ tịch hội đồng thi sao mà bất lực. Nó như một cái dây thừng tam bợ chăng nơi tường đổ để ngăn dòng người ùa vào khu vực của hội đồng thi Hoàng Thiên.  Lê Minh Chức giơ tay đấm vào không khí ba đấm, thề với lòng mình là không đi làm thi nữa.

LQP