Chử Anh Đào
Đành phải tập
theo cụ Nguyễn Công Hoan với cái tựa đề trên, theo một truyện ngắn nổi tiếng mà
Cụ đã giễu cười cái nhố nhăng về báo chí thời thực dân phong kiến vì với nội
dung bài viết này, cái tên nó ắt phải thế.
Sách là một sản
phẩm văn hóa đặc biệt của nhân loại. Hồi nhỏ bố tôi dạy thấy tờ giấy có chữ thì
phải nhặt lên. Dù thiếu thốn, dù cần kíp cũng không được lấy sách báo làm giấy
lau tay, bọc gói, kê ngồi hay nhóm lửa...Vì thế là có tội. Từ khi biết đọc, khi
mẹ cho tiền mua sách tới giờ, vẫn nguyên vẹn trong tôi một thói quen: mua sách
về, rửa tay cho sạch rồi mới mở sách ra, hai tay trân trọng, từ từ nâng lên mũi
hít vào từ từ để thưởng thức hương thơm của tinh khôi mùi giấy mới. Tôi tự hỏi
tác giả làm ra những cuốn sách là ai? Và tự trả lời họ là những bậc thần thánh!
Nhưng
sách bây giờ thì đã khác.
Ở đây tôi không đề cập tới những loại sách thuộc phong cách khoa học, chính
luận; những loại sách phong thủy, tử vi bói toán... rẻ tiền mà chỉ nói tới
những cuốn sách thuộc dòng phong cách nghệ thuật với những đặc điểm ngôn ngữ
nổi bật là tính hình tượng, tính biểu cảm và đa nghĩa của nó.Tôi cũng không hàm
hồ vơ đũa cả nắm mà chỉ phản ánh hiện tượng với mong muốn mọi thứ sẽ dần tốt
đẹp hơn. Sách của các tác giả chuyên nghiệp cũng sẽ xin phép không bàn luận.
Có thể nói mà không sợ quá đáng rằng: bây giờ là thời loạn sách, vàng thau lẫn
lộn kinh tế thị trường. Câu hỏi cần phải trả lời là vì sao mà loạn?
Loạn là vì do những người đẻ ra nó!
Họ là ai?
Trước khi trả lời câu hỏi này, tôi vẫn nằm lòng lời dạy của Khổng Tử rằng trong
đời sống, cần lấy sự tôn trọng và thành thật để đối xử với những người khác.
Lại cũng nhớ đến những câu thơ nhân ái của Eptusenko : "Chẳng có
ai tẻ nhạt mãi trên đời/ Mỗi số phận chứa một phần lịch sử/ Mỗi số phận rất
riêng, dù rất nhỏ/ Chắc hành tinh nào đã sánh nổi đâu"
Vì thế, những người viết...Họ là những người đang sống quanh ta. Trước hết là
các đại gia, các nhà quản lí. Khi mọi thứ đã viên mãn, họ vẫn thấy thiêu thiếu
một cái gì đấy.Trằn trọc, thao thức tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, gà gáy mãi
mà vẫn chẳng sáng. À, phải rồi! Đích thị là cái món thơ văn. Và họ háo hức vào
cuộc với một niềm tin tất thắng. Thơ văn, chuyện nhỏ. Hai đế quốc to mà ta còn
thắng nữa là...Thế là viết, là in. Giấy tốt, bìa cứng, ảnh chân dung to như ảnh
lãnh tụ với các chú thích "hiện đang là, nguyên là..." tràn đầy bìa
4. Tên tác giả bìa 1 sừng sững như núi Hàm Rồng chực đổ xuống đè bẹp tên đứa
con nhỏ nhoi, tiên thiên bất túc. Thứ đến là những người đã tới tuổi nhỉ ngơi,
đang yên đang lành vui vầy cùng con cháu. Chợt một buổi sáng đẹp trời kia, bên
bạn bè thân hữu "khi chén rượu, khi cuộc cờ/ Khi xem hoa nở khi
chờ trăng lên" thì Nàng thơ nhập thần, văn chương phát
tiết. Công việc sáng tác, nhiều nhiêu khê và phiền lụy lắm. Trà rượu ngon đã
đành.Hoa thơm trái ngọt một nhẽ. Còn phải có bàn có ghế, giấy bút, phương
tiện... Nhiệt độ ngoài trời không quá nóng hoặc quá lạnh, Chỗ ngồi sáng tạo
phải không có ruồi. Rồi nhờ người biên tập, xuất bản miệng...Con cháu cấm đứa
nào dám ho he, người già đang "hoàn đồng" mà lại.Chỉ thấy thương
thương, tội tội. Chỉ chép chép miệng tự an ủi: thà cụ mần thơ còn lương thiện
và lành hơn ối lần suốt ngày săm soi viết đơn kiện cáo, mất tình làng nghĩa xóm
và được vạ má sưng. Rồi là lớp ngựa non háu đá, dê cỏn buồn sừng, ngang nhiên
vi phạm lời dạy của tiền bối: văn chương, kị nhất là thấy người ta ăn khoai
cũng vác mai đi đào. In được vài bài đã tưởng thành núi Thái. Nhiệm vụ đầu tiên
là coi thường những người khác. Văn nhân tương khinh mà lại. Rồi, đã là nghệ sĩ
thì phải khác người, từ quần áo tóc tai mũ mãng tới lề lối sinh hoạt rượu chè
gái gú bất cần đời. Hứng lên thì trời cũng chẳng là cái đinh rỉ gì. Hãi quá!
Viết văn thơ với họ,có rất nhiều mục đích cao đẹp. Đơn giản là tiêu thời
gian nhàn rỗi, tránh được nhàn cư vi bất thiện; là một hình thức thể dục tinh
thần để chống chứng hay quên và lão hóa; để "cùng trời đất muôn đời bất
hủ" như Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn, để "có danh gì với núi
sông" như Nguyễn Công Trứ...E rằng mục đích cuối cùng là to nhất.
Nội dung thơ văn của họ là thể hiện lòng biết ơn đời đời với Bác Hồ vĩ đại,
Đảng quang vinh, là tình yêu vô bờ bến với quê hương xứ sở, là bản tụng ca về
tình yêu, tình nghĩa cha mẹ, thầy trò, anh em bè bạn...Với những nội dung như
vậy, đố nhà xuất bản nào không cấp giấy phép.
Họ thông thạo tất cả các thể loại văn học. Nhưng yêu thích nhất là "hồi
kí" và "thơ". Chuyện người khác còn thuộc vanh vách huống chi
chuyện mình. Trong các hồi kí, nguy cơ thành nhân vật trung tâm của lịch sử,
không có ông thì đếch có tự do độc lập hôm nay là điều dĩ nhiên. Còn về thơ.
Nước Đại Việt là cường quốc thơ ca. Ra ngõ gặp nhà thơ. Vậy thì ta là nhà thơ.
Lục bát "ta, mình" là dễ nhất, miễn là đừng đụng tới vần
"ồn" nhạy cảm. Thậm chí Đường luật, tự do, phá cách kiểu "trèo
lên cây khế cao cao/ Nhìn xuống dưới đất sợ bỏ mẹ" cũng
không sao. Ông là nhà thơ chứ đâu phải thợ chữ, mà có thời gian trau chuốt. Thơ
hay cốt ở ý tưởng, ở tính đảng, tính giai cấp, tính dân tộc, tính nhân dân sâu
sắc(!)
Chính do quan niệm máy móc cơ giới như trên mà cái gọi là giá trị nghệ thuật ở
đây hầu như vắng bóng. Vừa rồi, cầm trên tay một tuyển tập. Hãy khoan bàn về
nghệ thuật mà bắt đầu bằng hình thức thôi. Các tác giả chỉ là một nhóm nhỏ tự
phát mà ghi ngoài bìa 1, chỗ thường là họ tên người viết là "Tuyển tập thơ
văn Tây Nguyên". Cuốn sách ấy, ngay " lời ngỏ" đã sai không dưới
6 lỗi chính tả: địa danh, "hơi hướm", "nức nẻ", " tầm
tả", " viên mản"... Không dưới hai lần, khi được nhờ đọc bản
thảo, tôi đã nói với hai người bạn vong niên: "Nhà thơ gì mà sai chính tả
nhiều quá". Và họ tím mặt giận tôi. Thấy mất ăn mất ngủ, đầu óc để đâu đâu,
tôi nói với một người khác: "Hay là đóng hai chục ngàn một tháng thay cho
nộp thơ Hội người cao tuổi?". Ông mắt lăng mày vược xua tay rối rít: Ấy
chết, không được đâu. Các cụ mắng chết!
"Đứa con" đã ra đời. Công việc đầu tiên của ông C. là đặt sách trên
một cái đĩa phủ nhiễu đỏ, thành kính thắp hương dâng lên các bậc sinh thành
trên bàn thờ như là một hành động báo hiếu chân thành và sâu sắc nhất. Tiếp đến
là buổi ra mắt sách tại nhà riêng hoành tráng như lễ và đông như hội. Khách nam
ngực sát ngực. Khách nữ vú sát vú. Họ ăn nhậu và chúc mừng. Có người thật thà
thì bảo: Đã được ăn uống thỏa thích, tiếc gì câu khen. Kẻ thâm hơn thì rỉ tai
người bên cạnh: Kệ, khen cho nó chết! Cuối tiệc thì chủ nhà đã thực sự ngồi
trên chín tầng mây xanh vòi vọi, dõng dạc gọi bụt bằng anh mà phán với thực
khách: Ông đéo sợ Tố Hữu (!) Ông này còn định đem sách kí tặng khách trong ngày
đám cưới con ở cửa hôn trường. May quá. Một phần trăm tỉnh táo nơi ông nhờ sự
can ngăn của các con và hai họ mà màn hài kịch đã không diễn ra.
Một người nổi tiếng đã nói, đại ý: nhà văn viết sách bao giờ cũng hướng tới
người đọc.Nếu không có người đọc thì tiếng nói của anh ta chỉ là tiếng thì thào
thảm hại trên sa mạc. Một cuốn sách in ra là bắt đầu khai sinh cuộc đời mới mà
từ đây sự khen chê, yêu thích hay ruồng bỏ không còn phụ thuộc vào người sinh ra
nó nữa mà phụ thuộc vào công chúng. Dù là sản phẩm tinh thần đặc biệt, hàng hóa
đặc biệt nhưng sách cũng sẽ được đánh giá theo các tiêu chuẩn thật/ giả; sạch/
bẩn; đứng đắn/ nhảm nhí... Sách in ra thì phải phát hành. Có nhiều động cơ: báo
công, thể hiện lòng quí mến nhau, khẳng định bản thân, thu hồi vốn...; nhiều
hình thức: ép, gạ, năn nỉ, kèm theo giấy giới thiệu của tỉnh...Nhiều trường hợp
khổ cho cả người bán lẫn người mua, "rốn ngồi chẳng tiện, dứt về chỉn
khôn". Ở các công sở, ngoài cái nạn chổi, tăm, cặp ba dây... của hội người
mù là nạn sách. Nhiều cơ quan đề biển: "Ở đây không mua sách". Ngoài
lề một tí. Tác giả bài viết này cũng đã có lần ăn quả đắng sau nhiều lần từ
chối thành công các cuộc gạ khác với lí do: Sách, nhà trồng được; cơ quan mua
sách theo hệ thống phát hành của ngành, nếu trái luồng sẽ bị xuất toán. Nhưng
lần ấy, qua điện thoại, đầu dây bên kia nói rằng chúng tôi sáp phát hành cuốn
gia phả có họ Chử của ông. Nếu đồng ý, bưu điện sẽ chuyển tận tay và vui lòng
đưa tiền cho bưu tá. Tủi thân, vinh dự, tự hào vì gần nửa thế kỉ xa quê mà bạn
bè vẫn nhầm lẫn mình là đồng bào dân tộc hoặc người Việt gốc Hoa mà không biết
là hậu duệ của tứ bất tử Việt, tôi đồng ý. Tuần sau người ta mang đến
cuốn "Hương pháp dựng bộ gia phả dành cho người đương đại và thế hệ mai
sau" của nhà xuất bản Văn hóa- Thông tin. Sách bìa cứng, khổ 30 x 40, nội
dung tùy tiện và nhảm nhí vô cùng. Họ Chử biệt vô âm tín. Cay đắng và trộm
nghĩ: Già còn dại. Không biết còn bao nhiêu người là nạn nhân của cái trò này
nữa?
Khi tôi đang viết những dòng cuối cùng này thì lại được một tác giả nhờ người
mang tặng một cuốn thơ của ông in ở nhà xuất bản Văn học. Sách có tên
:"Phấn thừa hương cũ, Lối xưa xe ngựa, Ngàn năm thương nhớ, Lữ hành về xa
ngái..." Đại loại thế, vì không nỡ gọi thẳng tên nó ra./.
PK. 14/6/14
C.A.Đ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Bạn có nhận xét mới