Tiếng chim về cũ, một tiếng thơ rất riêng của Mai Thìn (Bài đăng trên TC VHSG)

 Cập nhật ngày: 29/12/2020 lúc 09:31

VHSG- Chỉ cần đọc tên của tập thơ cũng là tên của bài thơ đầu tiên trong tập Tiếng chim về cũ (Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2020) của Mai Thìn đã thấy hiện lên rất rõ chủ đề tư tưởng của tập thơ mới ra lò này.   

Khác với nhiều người, Mai Thìn có may mắn là được sinh ra, lớn lên và được làm việc suốt cả cuộc đời ngay trên mảnh đất quê hương Bình Định của anh. Thông thường người đi xa quê mới nhớ quê nhưng với Mai Thìn, anh nhớ quê ngay cả khi đang ở trên mảnh đất quê hương. Điều đó được thể hiện xuyên suốt trong thơ Mai Thìn suốt kể từ khi anh biết cầm bút làm thơ cho đến nay. Đó là một điều rất đáng quý của nhà thơ Mai Thìn.

Nhà thơ Mai Thìn

 Tiếng chim về cũ là một tập hợp những sáng tác thơ của Mai Thìn chủ yếu  trong hai năm trở lại đây, là tập thơ thứ bảy của anh được xuất bản ngoài hai cuốn biên khảo Văn hóa dân gian xã Nhơn Thành và Làng ven thành. Nói thế để thấy sức viết của Mai Thìn là mạnh mẽ và liền mạch. Người ta đi đó đi đây mới có cảm xúc để làm thơ, Mai Thìn nhiều khi ngồi yên một chỗ cảm xúc vẫn tìm đến anh để thành thơ.

Gần hết một đời/ mong được đóa hoa thơm dâng tặng quê hương/đầu đã bạc //mỏi chân về lại ngày xưa/ bất chợt/  dưới bóng quê nhà/ tiếng chim ca/ về cũ

(Tiếng chim về cũ)

Những câu thơ trên như một sự khái quát về cuộc đời và chí hướng của Mai Thìn. Vì thế mỗi bài thơ của anh như một đóa hoa thơm dâng tặng quê hương.

Tập thơ “Tiếng chim về cũ” của Mai Thìn

 

Xuất bản Tiếng chim về cũ Mai Thìn bộc bạch: “Làng Vĩnh Phú, An Nhơn và Bình Định của tôi vô cùng đẹp, những vẻ đẹp mà không một nơi nào trên thế giới này có được. Nó không chỉ hiện hữu, trường tồn cùng thời gian mà còn lấp lánh trong mỗi hồn người, trong từng ký ức.

Tôi đã viết về quê hương mình trong nhiều bài thơ, trong nhiều cuốn sách trước đó. Và bây giờ, và cả mai sau tôi lại vẫn tiếp tục ngợi ca Người, quê hương tôi”.

An Nhơn, quê hương của Mai Thìn là một vùng đất giàu truyền thống văn hóa và đẹp như cổ tích với những ngôi tháp Chàm rêu phong hút hồn du khách và từ cả ngàn năm nay vẫn vươn thẳng lên trời xanh với chất lừ vẻ đẹp:

những viên gạch nâu
những viên gạch hồng
những viên màu đất

 

…suốt mấy trăm năm
những viên gạch tháp Chàm
dán lên thời gian
mã vạch của vẻ đẹp vĩnh cửu.

(Những viên gạch tháp Chàm)

Những năm sống ở Bình Định, người viết bài này đã nhiều lần đặt chân đến những ngôi tháp Chàm nổi tiếng như tháp Dương Long, tháp Bánh Ít, tháp Cánh Tiên… và lần nào cũng mê mẩn với vẻ đẹp cổ kính trường tồn với thời gian của những công trình văn hóa lịch sử này. Đứng dưới bóng chiều đổ của những ngôi cổ tháp, không ai là không có cảm xúc, huống hồ đó là Mai Thìn, nhà thơ của quê hương những ngôi tháp cổ. Vì thế mà xuyên suốt trong những câu thơ của Mai Thìn là hình tượng uy nghi của những ngôi tháp cổ:

Ba ngọn bút vẽ lên trời xanh/ vẽ lên thời gian/ vẻ đẹp của tháp//… chúng tôi đến thăm/ vô tình/ làm dài thêm/ bóng tháp

(Dương Long)

Và cứ thế, những ngọn tháp quê hương như một mặc định cứ ám ảnh Mai Thìn qua những câu thơ khiến anh:

Mê mải với bóng hình ngọn tháp quê hương

vượt năm bảy chặng đường xa ra đây gặp nàng

cột lửa Linga

cháy

hư không

hình bóng tháp

(Gặp vũ nữ Siva ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia)

Nói đến quê hương cũng là nói đến hình bóng của người mẹ. Thật cảm động khi Mai Thìn viết về mẹ với những câu thơ lắng đọng:

Tôi lớn lên đi khắp cùng thế giới

mênh mông hơn, hùng vĩ hơn nhiều

nhưng không có

hương tóc lùa đồng lúa

và

bóng mẹ tôi ngồi tựa cửa xoáy trầu trưa

(Làng Vĩnh Phú)

Người yêu quê hương mình hiển nhiên cũng là người rất yêu đất nước mình. Là nhà thơ, được đi đến nhiều vùng quê Tổ quốc, đi đến đâu Mai Thìn cũng có những cảm xúc rất mới lạ dù đó là những vùng đất rất xưa cũ.  Anh có thể nhìn thấy một ánh mắt cười con gái từ những năm tháng xa xăm khi đến với Hội An:

Hội An trăng/ lững thững những con đường/ vương/ từ trang sách/ lật giữa cuộc đời/ rơi/ ánh mắt cười/ năm cũ

(Hội An)

Đến với thánh địa Mỹ Sơn, anh ghi lại sự sống động mà huyền hoặc của đá:

vũ nữ Apsara vòng eo rêu xanh/ phập phồng/ bước ra từ đá/ bài tình ca u u/ lưng chừng nụ cười phớt qua/ mê mẩn vẻ đẹp của đá//tiếng kèn saranai/ vầng trăng lẻ loi đêm nay/ níu vào trong đá//âm âm gió vọng về/ hồn đá/thoảng/
đâu đây… (Hồn đá)

Có dịp đặt chân đến châu thổ sông Hồng ở miền Bắc với những vạt ngô xanh tươi bờ bãi, Mai Thìn nhìn thấy ngay sức sống ngàn năm vẫn sinh sôi nảy nở ở một vùng đất phì nhiêu:

Thêm một đứa con

thêm làng thêm phố

thêm tiếng chuông chùa

bình minh sóng vỗ

lao xao trời chiều

vàng dáng Rồng bay

…những chiếc lá ngô trên bãi sông Hồng

(Những chiếc lá ngô trên bãi sông Hồng)

Đọc thơ Mai Thìn, đến tập Tiếng chim về cũ này mới thấy dù làm nhiều thơ nhưng anh không hề dễ dãi với câu chữ. Mỗi câu thơ, mỗi từ ngữ viết ra là cả một sự đắn đo lựa chọn. Vì thế mà thơ Mai Thìn giàu mạch nguồn cảm xúc nhưng cũng rất khúc chiết. Nhiều câu chữ của Mai Thìn đạt đến độ ý tại ngôn ngoại. Tôi thích những câu lục bát được anh chắt chiu trong bài Nhớ quê:

Rã rời trong nỗi nhớ quê

mẹ mang cau héo hong nhờ mái hiên

dõi nhìn bóng nắng xiên xiên

trầu têm nửa cánh ưu phiền nhạt vôi

(Nhớ quê)

Nhớ quê đến rã rời, vôi nhạt cũng ưu phiền, chỉ có thể là Mai Thìn.

Cũng với một cách dùng từ khá đắt và mang tính sáng tạo như thế, mai Thìn còn biết cách lau dọn cả kí ức:

Lâu lâu con lại về ngôi nhà xưa

lau dọn từng kí ức

sáng lên dưới lớp bụi mờ

 

…lâu lâu con lại về

lau chùi từng kí ức

như lau gương mặt mẹ

mừng vui dưới bụi mờ

(Lau dọn kí ức)

Người ta lau dọn bụi bặm trong một ngôi nhà cũ, Mai Thìn biết cách lau dọn cả kí ức. Đó là một sự sáng tạo của thi ca và cái chất rất riêng của người nghệ sĩ.

Thơ Mai Thìn hay không chỉ ở câu chữ mà còn hay cả ở những ý tưởng bất ngờ. Ai đã từng đến Quy Nhơn hẳn sẽ rất ấn tượng với hình ảnh chiếc xe tăng một thời nằm nửa nổi nửa chìm trên bãi biển. Đó là vết tích còn lại của một cuộc chiến tranh khốc liệt kể về một trang lịch sử đau thương của đất nước ta. Những chiếc xe tăng bị quân đối phương truy đuổi đến bước đường cùng, không tìm ra lối thoát đành lao mình xuống biển và chết ở đó. Nhưng từ cái chết của chiếc xe tăng trong chiến tranh, cuộc sống mới lại sinh sôi trong cái nhìn đầy phát hiện của Mai Thìn:

Sáng nay

đôi vợ chồng còng làm tổ dưới răng cưa

kể cho tôi nghe

chuyện năm xưa

 

bầy còng con

đồng dao

trên tháp pháo

(Về một chiếc xe tăng trên bãi biển)

Thơ hiện đại Việt Nam đang lạm phát. Tưởng như ngày nay ai cũng có thể làm thơ được và đều có thể trở thành nhà thơ. Cứ lật mạng xã hội trên internet ra, ta sẽ thấy thơ đang tràn ngập. Điều đó nhiều lúc khiến bạn đọc hoang mang về một sự giả chân của thơ ca hiện đại. Tuy nhiên, giữa cái cõi thơ mênh mang và hỗn loạn ấy, Tiếng chim về cũ của Mai Thìn là một tiếng nói chân tình của nghệ thuật thi ca, rất đáng để thưởng thức.

HÀ TÙNG SƠN

Link XB: https://vanhocsaigon.com/tieng-chim-ve-cu-mot-tieng-tho-rat-rieng-cua-mai-thin/